Vietnam’s Colonial Names: Tonkin, Annam, and Cochinchina
An Nam và Cochinchina: Nguồn gốc tên gọi và ảnh hưởng lịch sử
Nguồn gốc tên gọi “An Nam”
“An Nam” là một thuật ngữ mang ý nghĩa sâu sắc, thường được sử dụng bởi Trung Quốc để chỉ Việt Nam trong nhiều giai đoạn lịch sử. Thuật ngữ này lần đầu tiên xuất hiện trong thời kỳ nhà Đường, khi một vùng tự trị mang tên “An Nam đô hộ phủ” được thành lập tại miền Bắc Việt Nam. Từ đó, “An Nam” đã trở thành cách gọi phổ biến trong các văn bản và bản đồ của Trung Quốc, bất chấp các quốc hiệu chính thức của Việt Nam qua các thời kỳ như Đại Cồ Việt, Đại Việt hay Đại Ngu.
Đối với các nhà truyền giáo và các nhà nghiên cứu phương Tây, như Alexandre de Rhodes, “Annam” trở thành thuật ngữ mô tả tổng thể về lãnh thổ Việt Nam, được phân chia thành hai vùng: “Tunquin” (Đàng Ngoài) và “Cochinchine” (Đàng Trong).
Tên gọi “Cochinchina” và sự thay đổi ý nghĩa
Tên gọi “Cochinchina” được ghi nhận lần đầu từ những nhà buôn Bồ Đào Nha trong thời kỳ họ khám phá Đông Nam Á. Ban đầu, họ sử dụng thuật ngữ “Cauchy”, một tên gọi cổ của Việt Nam, nhưng để phân biệt với địa danh ở Ấn Độ, họ đã kết hợp với chữ “china” (Trung Quốc), dẫn đến cái tên “Cochinchina”, tức là “vùng Giao Chỉ gần Trung Quốc”.
Trong bối cảnh chiến tranh Trịnh – Nguyễn, người phương Tây tiếp tục sử dụng “Cochinchina” để chỉ vùng đất Đàng Trong, nơi các chúa Nguyễn cai trị, trong khi vùng Đàng Ngoài của chúa Trịnh được gọi là “Tonkin”.
Khi thực dân Pháp xâm lược Việt Nam vào thế kỷ 19, ý nghĩa của “Cochinchina” đã thay đổi. Thuật ngữ này giờ đây được dùng để chỉ riêng vùng Nam Kỳ (Nam Bộ), trong khi Việt Nam được chia thành ba kỳ:
- Cochinchina (Nam Bộ)
- Tonkin (Bắc Bộ)
- Annam (Trung Bộ)
Mặc dù vì lý do chính trị và phân chia hành chính, người Pháp vẫn gọi người dân Việt trên toàn quốc là “Annamite”, thể hiện sự coi thường về văn hóa và lịch sử của người Việt.
Đọc thêm: Xứ Nẫu – Tại sao có tên gọi thế?
Sự khác biệt văn hóa qua tên gọi
Việc phân chia này không chỉ tác động đến hành chính mà còn định hình văn hóa vùng miền. Nam Bộ (Cochinchina) với vị trí địa lý thuận lợi trở thành trung tâm giảm thiểu văn hóa, trong khi Bắc Bộ (Tonkin) giữ được những truyền thống lâu đời, còn Trung Bộ (Annam) giữ vai trò trung gian về cả địa lý lẫn văn hóa.
Tên gọi “Cochinchina” hiện nay không còn được sử dụng chính thức nhưng vẫn để lại dấu ấn trong các cuộc nghiên cứu lịch sử và bản đồ cổ.
Tham khảo thêm: Cửu Long – Có phải là 9 rồng?
Kết luận
Từ An Nam đến Cochinchina, mỗi thuật ngữ không chỉ đơn thuần là một cái tên địa lý mà còn là một phần của lịch sử phong phú với những dấu ấn rõ nét từ các thế lực bên ngoài đối với nước Việt Nam. Việc hiểu rõ ý nghĩa của những tên gọi này không chỉ giúp chúng ta nhận thức rõ hơn về lịch sử, mà còn tôn vinh bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc Việt Nam đã được hình thành qua hàng thế kỷ.
Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn cái nhìn sâu sắc hơn về nguồn gốc tên gọi và ý nghĩa lịch sử của chúng trong bối cảnh văn hóa Việt Nam.
Nguồn Bài Viết Tên gọi Việt Nam thời kì thuộc Pháp: Tonkin, Annam, Cochinchina
